Ο χαρακτήρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η πορεία προς αυτόν, η στάση του λαϊκού κινήματος και των κομμουνιστών, το φαινόμενο του φασισμού (αιτίες εμφάνισης, τρόπος αντιμετώπισης κ.α) αποτέλεσαν βασικά ζητήματα αντιπαράθεσης τόσο μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα, όσο και ευρύτερα. Η ανάγκη κριτικού αναστοχασμού, χωρίς φυσικά επιχείρηση δογματικής μεταφοράς των τότε συνθηκών στο σήμερα, όσο και ιστορικής δικαιολόγησης σημερινών ιδεολογικών-πολιτικών θέσεων είναι αναγκαία.
Όμως αυτή θα πρέπει να γίνεται με τα κριτήρια του ιστορικού υλισμού και όχι με «δάνεια» από κάθε είδους αστικά ιδεολογήματα. Γύρω από τα ζητήματα αυτά εξάλλου διεξήχθη ευρύτατη αντιπαράθεση την εποχή εκείνη, μεταξύ π.χ τροτσκισμού και κάθε είδους οπορτουνιστικών ρευμάτων («δεξιάς» ή «αριστερής» προέλευσης και των συνεπών μαρξιστικολενινιστικών κομμάτων, επικεφαλής το κόμμα των μπολσεβίκων.
Η ηγεσία του ΚΚΕ, στο όνομα της κριτικής αποτίμησης (και με προφανή στόχο την ιστορική αιτιολόγηση των σημερινών της επιλογών) αναθεωρεί όλη την ιστορική κληρονομιά τόσο του ΚΚΕ, όσο και του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι κανένα ουσιαστικά Κ.Κ (ακόμη και με αυτά που έχει στενές σχέσεις) δεν έχει «παρόμοιες» εκτιμήσεις μ’αυτό, αλλά και ότι οι απόψεις της «αγκαλιάστηκαν» αμέσως από τον εγχώριο τροτσκισμό…
Βασικός πυρήνας της σκέψης της είναι η αναθεώρηση της εκτίμησης για τον χαρακτήρα του Β’ΠΠ (χαρακτηρίζεται πλέον από την αρχή μέχρι το τέλος του ως ιμπεριαλιστικός), η αναθεώρηση της αντίληψης της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ιδιαίτερα οι αποφάσεις του 7ου συνεδρίου της) τόσο για το φασισμό όσο και για τη στάση των κομμουνιστών πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου, η ουσιαστική αιτιολόγηση κάθε οπορτουνιστικής παρέκκλισης (και στο ΚΚΕ αλλά και στ’ άλλα Κ.Κ) στην ιστορική περίοδο αυτή στο όνομα ότι η συνολική στρατηγική ήταν λαθεμένη, η εξαγωγή ανιστόρητων συμπερασμάτων για την Ελλάδα και τον κόσμο.
Κάθε δε προσπάθεια αντιπαράθεσης με τα ιδεολογήματα αυτά, αντιμετωπίζεται με το «ατράνταχτο» επιχείρημα ότι όποιος τα υποστηρίζει επιδιώκει για το σήμερα το ΚΚΕ να γίνει ουρά του ΣΥΡΙΖΑ ή του συστήματος. Για παράδειγμα: «… Γράψαμε και άλλοτε, ότι υπεραμύνονται παλιών λαθεμένων επιλογών στρατηγικής του ΚΚΕ, ώστε μέσα από την υπεράσπιση τέτοιων επιλογών να προωθείται η ιδέα, η επιδίωξή τους, που είναι σήμερα η σύμπηξη συμμαχίας με τμήματα της αστικής τάξης (σοσιαλδημοκρατικά), η συμμετοχή σε κυβερνήσεις τύπου ΣΥΡΙΖΑ, η σύμπραξη με οπορτουνιστές τύπου ΑΝΤΑΡΣΥΑ, Plan B', ΝΑΡ κ.ά. της ...Αριστεράς..» (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 17/5).«Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» που θα έλεγε και ο Πιραντέλο. Πολύτιμα εφόδια για όλα αυτά είναι η αποσιώπηση ντοκουμέντων του κομμουνιστικού κινήματος (δεν είναι τυχαίο π.χ η υπερπροβολή του βιβλίου του Π. Ντατ «Φασισμός και Κοινωνική Επανάσταση» βιβλίο γραμμένο στο πνεύμα του 5ου και 6ου συνεδρίου της Κ.Δ και η αποσιώπηση των ντοκουμέντων του 7ου συνεδρίου ή η περίφημη εισήγηση του Γ. Δημητρώφ για τον φασισμό σ’αυτό, που διαπαιδαγώγησε ορθά γενιές και γενιές κομμουνιστών…), η τακτική της «κοπτοραπτικής» σε άλλα ντοκουμέντα, ενώ εμφανή είναι η προσπάθεια παρουσίασης της τότε κοινωνικής πραγματικότητας με τα μάτια του σήμερα και η χρησιμοποίηση ιδεολογικών «δανείων» από ρεύματα που η ίδια η ζωή έχει από χρόνια ξεβράσει…
1.Ήταν λαθεμένη η επαναστατική στρατηγική της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπως χαράχτηκε στο 7ο Συνέδριο της;
Η πραγματοποίηση του 7ου Συνεδρίου της Κ.Δ (Ιούλιος-Αύγουστος 1935) δέχτηκε στην εποχή του ιδιαίτερα σκληρή κριτική από τον Τρότσκι και τους οπαδούς του. Χαρακτηρίστηκε ως συνέδριο που με τη γραμμή του εγκατέλειψε τους ανεξάρτητους σκοπούς του προλεταριάτου και την μετάτρεψε σε ουρά της αστικής τάξης, εισήγαγε στη ιδεολογία των Κ.Κ «εθνοπατριωτικές» απόψεις, έκανε λαθεμένη εκτίμηση για τον φασισμό, δεν εμπόδισε την άνοδο του φασισμού, δεν προσανατόλισε σωστά τα Κ.Κ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κ.α Η σημερινή εκτίμηση του ΚΚΕ για το 7ο συνέδριο, πέρα από το γεγονός ότι έμμεσα ή άμεσα στηρίζει τις παραπάνω αντιλήψεις, στην ουσία της είναι ότι σε τελευταία ανάλυση η στρατηγική που χάραξε, εμπόδισε τα Κ.Κ να πάρουν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο την εξουσία σε μια σειρά χώρες όπως και στην Ελλάδα Η πραγματικότητα όμως όπως αυτή στηρίζεται στα ντοκουμέντα (ολοκληρωμένα του 7ου συνέδριου) είναι διαφορετική.
- Το 7ο Συνέδριο της Κ.Δ διαμόρφωσε επαναστατική στρατηγική για τα Κ.Κ που είχε θεαματικά αποτελέσματα. Τα Κ.Κ δυναμώνουν ουσιαστικά (Το 1939 υπήρχαν 2,2 φορές παραπάνω οργανωμένοι στα Κ.Κ), παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην κοινωνική –πολιτική ζωή των χωρών τους, αναπτύσσουν ευρύτερη δράση για την αντιμετώπιση του φασισμού και την αποτροπή του πολέμου, ενώ κατά τη διάρκεια (μέσα φυσικά από λάθη, ή παρεκκλίσεις ή αντιφάσεις), μπαίνουν επικεφαλής ενός τεράστιου αντιστασιακού κινήματος, που είχε ως έπαθλο μετά το τέλος του τη δημιουργία σοσιαλιστικών χωρών σε Ευρώπη και Ασία, αλλά και σημαντικό χτύπημα της αποικιοκρατίας κ.α. Φυσικά το ότι σε όλες τις χώρες δεν είχε αυτό το αποτέλεσμα δεν φταίει η «γραμμή» (όπως υποστηρίζει σήμερα το ΚΚΕ) αλλά κυρίως η μη σωστή εφαρμογή της, λόγω οπορτουνιστικών «ερμηνειών» και λαθεμένης εφαρμογής της. Είναι ανιστόρητη η αντίληψη ότι προσφέρθηκε ο σοσιαλισμός «στο πιάτο» από την παρουσία του κόκκινου στρατού σε μια σειρά χώρες. «Εξαγωγή επανάστασης» δεν γίνεται , αλλά είναι αποτέλεσμα της πάλης των λαών με επικεφαλής τα Κ.Κ και σωστή αξιοποίηση της επαναστατικής κατάστασης που τότε δημιουργήθηκε. Η παρουσία του κόκκινου στρατού συνέβαλε στην απόκρουση λ.χ της εξωτερικής επέμβασης του ιμπεριαλισμού και σίγουρα έκανε «ευκολότερο» το έργο της επαναστατικής διαδικασίας. Όμως είναι «ύβρις» κάθε άλλη αντίληψη τόσο για τους λαούς όσο και για τα Κ.Κ και ουσιαστικά αναπαράγει αστικές «κατηγορίες» περί επιβολής του σοσιαλισμού «με τις λόγχες του κόκκινου στρατού», αλλά και περί «μοιράσματος του κόσμου σε σφαίρες επιρροής από τη συμφωνία τα Γιάλτας». Να θυμίσουμε ότι επαναστατικές διαδικασίες που οδήγησαν στο σοσιαλισμό είχαμε και σε χώρες που δεν μπήκε ο κόκκινος στρατός (π.χ Αλβανία), όπως και το αντίθετο (π.χ στην Αυστρία η παρουσία του κόκκινου στρατού δεν οδήγησε στο σοσιαλισμό).
- Στη χώρα μας, η στάση του ΚΚΕ στηρίχτηκε στις αποφάσεις αυτές, όπως και στις αποφάσεις του 6ου συνεδρίου του που ακολούθησε. Το ΚΚΕ με τις αποφάσεις αυτές γειώθηκε στην πραγματικότητα κάνοντας «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης» (ολομέλεια του 1934), γιγαντώθηκε, ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής ηγήθηκε ενός τεράστιου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Εάν είχε άλλη γραμμή, αυτή π.χ που πρότεινε το τροτσκιστικό ρεύμα-οργανώσεις, θα κατέληγε σαν τις ολιγάριθμες τροτσκιστικές ομάδες της κατοχής που ακόμη και τον αντιστασιακό απελευθερωτικό αγώνα θεωρούσαν ως εθνικιστικό, απομονωμένες και πολλαπλά διασπασμένες. Τα λάθη (τραγικά) της ηγεσίας του κατά τη διάρκεια της, αλλά και μετά αποτελούσαν ουσιαστικά παρεκκλίσεις μιας γενικά σωστής-επαναστατικής γραμμής με αποτέλεσμα τη μη αξιοποίηση της επαναστατικής κατάστασης που υπήρχε για την κατάληψη εξουσίας. Το 7ο συνέδριο του ΚΚΕ στηρίχτηκε στη γραμμή αυτή και πάνω του στηρίχτηκε ο μεγαλειώδης αγώνας του ΔΣΕ. Εκτός και εάν οι σημερινοί «κριτικοί» της γραμμής του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος θεωρούν ότι ο αγώνας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και στη συνέχεια του ΔΣΕ, αφού ήταν στηριγμένος σε λαθεμένη γραμμή ήταν από «χέρι χαμένος», δηλαδή επαγγελόταν μία αδύνατη επανάσταση!
- Τι έλεγαν όμως οι αποφάσεις του Συνεδρίου της Κ.Δ (Απόφαση πάνω στην εισήγηση του σ. Ερκολι για τα καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς σχετικά με την προετοιμασία ενός καινούριου πολέμου); Αναφέρουμε ορισμένα χαρακτηριστικά σημεία:
Α. «Το 7ο Παγκόσμιο Συνέδριο της Κ.Δ απορρίπτει με τον πιο αποφασιστικό τρόπο τους συκοφαντικούς ισχυρισμούς ότι τάχα οι κομμουνιστές θέλουν τον πόλεμο με την ελπίδα πως αυτός θα οδηγήσει στην επανάσταση…Οι κομμουνιστές προσπαθούν με όλες τους τις δυνάμεις να παρεμποδίσουν την προετοιμασία και το ξέσπασμα ενός καινούριου πολέμου. Οι κομμουνιστές διεξάγοντας επίσης μια δραστήρια πάλη ενάντια στις αυταπάτες ότι τάχα είναι δυνατό να εξαλειφθούν οι πόλεμοι εφόσον θα υπάρχει ακόμα καπιταλιστικό καθεστώς, αναπτύσσουν και θ’ αναπτύξουν όλες τις δυνάμεις τους για ν’ αποτρέψουν τον πόλεμο. Μα στην περίπτωση που θα ξεσπάσει ένας καινούριος παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός πόλεμος, παρ’ όλες τις προσπάθειες της εργατικής τάξης, για τη ματαίωση του οι κομμουνιστές θα προσπαθήσουν να τραβήξουν τους εχθρούς του πολέμου που οργανώθηκαν μέσα στην πάλη για την ειρήνη, στην πάλη για τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου ενάντια στους φασίστες υποκινητές του πολέμου, ενάντια στην κεφαλαιοκρατία για την ανατροπή του καπιταλισμού. Ταυτόχρονα το Συνέδριο εφιστά την προσοχή των κομμουνιστών και των επαναστατών εργατών ενάντια στις αναρχοσυνδικαλιστικές μεθόδους πάλης κατά του πολέμου υπό τη μορφή άρνησης να προσέλθουν στην στρατιωτική υπηρεσία υπό τη μορφή του λεγόμενου μποϋκοτάζ όπως της επιστράτευσης, του σαμποτάζ μέσα στα πολεμικά εργοστάσια κτλ…Αν το ξέσπασμα ενός αντεπαναστατικού πολέμου υποχρεώσει την Σοβιετική Ένωση να κινητοποιήσει τον Κόκκινο Στρατό των εργατών και αγροτών για τη υπεράσπιση του σοσιαλισμού, οι κομμουνιστές θα καλέσουν όλους τους εργαζόμενους να συμβάλουν με όλα τα μέσα και μ’ οποιοδήποτε θυσία στην νίκη του κόκκινου στρατού πάνω στους στρατούς των ιμπεριαλιστών» . Θέσεις ξεκάθαρες, μαρξιστικολενιστικές!
Β. Η ηγεσία του ΚΚΕ προσπαθώντας να κριτικάρει τις αποφάσεις αυτές, στέκεται κυρίως σε μια σειρά οδηγίες της ΕΕΚΔ που διαμορφώνονται όμως με βάση την εξελισσόμενη πραγματικότητα και στηρίζονται (πάντα όχι πετυχημένα) στις γενικότερες αποφάσεις του 7ου συνεδρίου. Σε μια περίοδο που πέρα από τα άλλα λόγω επικράτησης φασισμού-ναζισμού, πολέμου , παρανομίας Κ.Κ κ.α ο χαρακτήρας του επιτελείου της Κ.Δ αδυνατίζει (π.χ δεν υπήρχε επαφή και με το ΚΚΕ, μετά το 1939, η πραγματικότητα σε μια σειρά χώρες δεν ήταν ξεκάθαρη κ.α). Ας δούμε ορισμένες από αυτές σε σχέση πάντα με τη εξελισσόμενη πραγματικότητα.
- Ένα μήνα μετά το Σύμφωνο Ριμπεντροπ-Μολοτωφ η γραμματεία της ΕΕΚΔ σε οδηγία της επισημαίνει: «….Είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί η 1η Αυγούστου, 25η επέτειος του πρώτου ιμπεριαλιστικού πολέμου, για μια εκστρατεία κατά των φασιστικών επιδρομέων, για την καταγγελία της διπρόσωπης πολιτικής της αγγλικής και γαλλικής κυβέρνησης οι οποίες παρατείνουν τις συνομιλίες με την ΕΣΣΔ με στόχο την προετοιμασία νέας συνθηκολόγησης, εν